Η εργασία των ανηλίκων διέπετε από ειδικό νομοθετικό καθεστώς (ενδεικτικά Ν. 3850/2010, Ν. 1837/1989 και άρθρο 136 ΑΚ), το οποίο εφαρμόζεται σε κάθε μορφής απασχόληση και αυτοαπασχόλησή τους. Σε περίπτωση που ένας εργοδότης πρόκειται να απασχολήσει έναν
ανήλικο εργαζόμενο θα πρέπει να λάβει υπόψη του τα παρακάτω:
Ποιοι νοούνται ως ανήλικοι και έφηβοι;
«Ανήλικος»: σύμφωνα με το άρθρο 50 του Ν.3850/2010, είναι αυτός που δεν έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του.
Να σημειωθεί πως οι διατάξεις του νόμου αυτού δεν εφαρμόζονται για περιστασιακές και σύντομης διάρκειας ελαφριές εργασίες που αφορούν τις οικογενειακού χαρακτήρα γεωργικές, δασικές και κτηνοτροφικές εργασίες, και με την προϋπόθεση ότι οι εργασίες αυτές εκτελούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας.
«Έφηβος»: σύμφωνα με το άρθρο 2, του ΠΔ 62/1998, είναι ο νέος ηλικίας τουλάχιστον 15 ετών αλλά κάτω των 18 ετών και ο οποίος έχει παύσει να υπόκειται σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση.
Όροι και προϋποθέσεις απασχόλησης ανηλίκου:
- Απαγορεύεται να απασχοληθούν σε οποιαδήποτε εργασία ανήλικοι που δεν έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους, με εξαίρεση την απασχόληση σε καλλιτεχνικές και παρεμφερείς απασχολήσεις (ενδεικτικά σε θεατρικές παραστάσεις, μουσικές ή άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές ή εκπομπές, εγγραφές σε βίντεο, κινηματογραφικές λήψεις), με ειδική άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας και εφόσον δεν βλάπτεται η σωματική και η ψυχική τους υγεία και η ηθική τους.
- Μετά τη συμπλήρωση του 15ου έτους της ηλικίας τους, οι ανήλικοι μπορούν να συνάπτουν σύμβαση εργασίας ως εργαζόμενοι, με τη γενική συναίνεση των προσώπων που ασκούν την επιμέλειά τους. Η συναίνεση αυτή δύναται να είναι γενική ή ειδική, δηλαδή να αφορά κάθε εργασία ή μόνο συγκεκριμένο είδος εργασίας.
- Απαγορεύεται ανήλικοι να απασχολούνται σε εργασίες επικίνδυνες, βαριές ή ανθυγιεινές, καθώς και σε εργασίες που βλάπτουν την ψυχική τους υγεία και γενικά εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
- Απαγορεύεται η νυχτερινή εργασία και η υπερωριακή απασχόληση των ανηλίκων, καθώς επίσης δεν επιτρέπεται να εργάζονται την Κυριακή.
- Απαγορεύεται η απασχόληση ανηλίκων σε κέντρα διασκέδασης στα οποία προσφέρονται κυρίως οινοπνευματώδη ποτά για άμεση εντός αυτών κατανάλωση, καθώς επίσης και σε μπάρ και όμοια προς αυτά καφενεία, καφετέριες, αναψυκτήρια, πιτσαρίες, σνάκ -μπάρ.
- Απαγορεύεται να είναι εργοδότες ανηλίκων, πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής ή για παράβαση των άρθρων 5 , 6 , 7 , 8 , 9 , 10 και 11 του Ν. 1729/1987 που αναφέρεται στην καταπολέμηση της διάδοσης των ναρκωτικών και την προστασία των νέων, καθώς και του Ν. 1500/1984 που αναφέρεται στον ποινικό κολασμό των βασανιστηρίων.
Χρονικά όρια εργασίας ανηλίκου:
- Οι ανήλικοι 16,5 έως 17,5 ετών μπορούν να εργαστούν έως 8 ώρες την ημέρα (40 την εβδομάδα).
- Οι ανήλικοι κάτω των 16 ετών και οι ανήλικοι που ακόμη φοιτούν σε σχολεία ή τεχνικά επαγγελματικά εκπαιδευτήρια, δημόσια ή ιδιωτικά, αναγνωρισμένα από το Κράτος δεν επιτρέπεται να εργάζονται παραπάνω από 6 ώρες την ημέρα (30 την εβδομάδα).
- Οι ανήλικοι εργαζόμενοι δικαιούνται ημερήσια ανάπαυση δώδεκα (12) τουλάχιστον συνεχείς ώρες, στις οποίες πρέπει να περιλαμβάνεται το χρονικό διάστημα από τις δέκα το βράδυ μέχρι τις έξι το πρωί.
- Η ημερήσια απασχόληση των ανηλίκων που φοιτούν σε σχολεία ή σχολές – εκπαιδευτήρια αρχίζει ή λήγει δύο (2) τουλάχιστον ώρες μετά τη λήξη ή πριν από την έναρξη των μαθημάτων αντίστοιχα.
- Η απασχόληση των ανηλίκων σε καλλιτεχνικές ή παρεμφερείς δραστηριότητες, δεν μπορεί να υπερβαίνει τις: α) δύο (2) ώρες την ημέρα για ανηλίκους από 3 έως 6 ετών,
β) τρεις (3) ώρες την ημέρα για ανηλίκους από 6 έως 11ετών, γ) τέσσερις (4) ώρες την ημέρα για ανηλίκους από 11 έως 13 ετών, δ) πέντε (5) ώρες την ημέρα για ανηλίκους από 13 έως 15 ετών.
Αμοιβή ανήλικων εργαζομένων:
- Οι ανήλικοι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση το νόμιμο κατώτατο ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη που προβλέπεται από την ισχύουσα Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, κατ΄ αναλογία των ωρών απασχόλησής τους.
- Ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη αμοιβή είναι δυνατόν να ρυθμίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
- Ανήλικοι που απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη έχουν όλες τις αξιώσεις που απορρέουν από έγκυρη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, ανεξάρτητα αν τηρήθηκαν οι διατάξεις για την πρόσληψή τους.
Άδειες:
- Εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις περί κανονικών αδειών όπως ισχύουν και στους ενήλικους εργαζόμενους. Οι διατάξεις οι οποίες ρυθμίζουν την κανονική άδεια στις επιχειρήσεις που λειτουργούν εποχιακά και ευνοϊκότερες για τους εργαζομένους ρυθμίσεις δεν θίγονται.
- Οι ανήλικοι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το χρόνο απασχόλησης τους, όταν είναι συγχρόνως και μαθητές ή σπουδαστές σε αναγνωρισμένη σχολή, δικαιούνται για τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις και άδεια δύο (2) ημερών, συνεχόμενη ή τμηματική, κατά την αίτησή τους, για κάθε ημέρα εξετάσεων, με την υποχρέωση να αποδεικνύουν τη συμμετοχή τους με σχετική βεβαίωση. Η άδεια αυτή δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δεκατεσσάρων (14) ημερών συνολικά. Οι άδειες αυτές είναι χωρίς αποδοχές από τον εργοδότη.
Τηρούμενα έντυπα από τους εργοδότες:
Κάθε εργοδότης, που απασχολεί ανηλίκους οφείλει να τηρεί σχετικό μητρώο (μητρώο ανηλίκων εργαζομένων) στο οποίο αναγράφει το ονοματεπώνυμο του εργαζομένου, τη χρονολογία γέννησης, τη διεύθυνση της κατοικίας του, τον αριθμό του βιβλιαρίου εργασίας, την ημερομηνία έκδοσης ή ανανέωσής του, το είδος της εργασίας, τη χρονολογία έναρξης και λήξης της σχέσης εργασίας.
Ο εργοδότης οφείλει να διατηρεί το μητρώο σε καλή κατάσταση και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων κρατικών οργάνων, εφόσον του ζητηθεί.
Ηλεκτρονική υποβολή εντύπων:
Ο εργοδότης υποβάλλει τα έντυπα Ε3 Ενιαίο Έντυπο Πρόσληψης – Αναγγελία Πρόσληψης και Ε4 Συμπληρωματικός Πίνακας Προσωπικού Νέας Πρόσληψης, Ε5, Ε6 και Ε7 , στο πληροφοριακό σύστημα του Υπουργείου Εργασίας «Εργάνη» επισυνάπτοντας τα αναγκαία έγγραφα που αποδεικνύουν τη νόμιμη πρόσβαση του ανήλικου στην αγορά εργασίας, όπως είναι εν προκειμένω το βιβλιάριο εργασίας ανηλίκου, ακολουθώντας τις εκάστοτε σχετικές οδηγίες.
Διαδικασία πριν την πρόσληψη του ανηλίκου:
Ο ανήλικος πρέπει να έχει ΑΜΚΑ, ΑΦΜ, θεωρημένο βιβλιάριο ανηλίκου, καθώς επίσης και ΑΜΑ για την πρόσληψή του και πριν την ανάληψη εργασίας του.
Α) Διαδικασία έκδοσης ΑΦΜ – κλειδαρίθμου ανηλίκου.
Ο ανήλικος, συνοδευόμενος από τον έναν γονέα ή κηδεμόνα του, πηγαίνει στην ΔΟΥ που υπάγεται με τα παρακάτω δικαιολογητικά:
1) ταυτότητα και των δύο,
2) πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης,
3) δύο υπεύθυνες δηλώσεις μέσω gov και από τους 2 γονείς που θα γράφουν “Δίνω τη συγκατάθεσή μου στον Ονοματεπώνυμο ανηλίκου με ΑΔΤ να προχωρήσει σε έκδοση ΑΦΜ και κλειδαρίθμου”
4) διαβατήριο και άδεια παραμονής , στην περίπτωση που είναι αλλοδαπός
Β) Διαδικασία έκδοσης βιβλιαρίου ανηλίκου στην Επιθεώρηση Εργασίας.
Απαιτούμενα δικαιολογητικά:
1) υπεύθυνη δήλωση του Ν.1599 εργοδότη ( με σφραγίδα και υπογραφή) που προτίθεται να απασχολήσει τον ανήλικο, στην οποία θα αναφέρεται :το ονοματεπώνυμο του ανηλίκου, η ειδικότητα απασχόλησης και τα καθήκοντα του , πως ο ανήλικος δεν θα απασχοληθεί σε βαριές, επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες και μετά τις 22:00 μ.μ. το βράδυ, καθώς επίσης πως θα τηρούνται οι διατάξεις του ν.3850/2010 και του ν.4808 /2021 και δεν θα απασχολήσει τον ανήλικο κάτω από συνθήκες και σε δραστηριότητες όπως αυτές ρητά αναφέρονται στην ΥΑ 130621/2003
2) υπεύθυνες δηλώσεις των γονέων ή κηδεμόνων του όπου αναφέρονται τα στοιχεία του ανηλίκου και η συναίνεση τους για την συγκεκριμένη απασχόληση.
3) 2 φωτογραφίες τύπου ταυτότητας.
4) φωτοτυπία ταυτότητας ή πιστοποιητικό γέννησης.
5) διαβατήριο και άδεια παραμονής , στην περίπτωση που είναι αλλοδαπός.
– Με τα παραπάνω δικαιολογητικά ο ανήλικος καταθέτει αίτηση για έκδοση βιβλιαρίου ανηλίκου στο Τμήμα Κοινωνικής Επιθεώρησης του ΣΕΠΕ που υπάγεται ο εργοδότης.
– Η επιθεώρηση δίνει αθεώρητο το βιβλιάριο στον ανήλικο μαζί με παραπεμπτικό εξετάσεων υγείας για δημόσιο νοσοκομείο ή για το ΙΚΑ, ώστε να λάβει υπογραφή – βεβαίωση – σφραγίδα. Ο ιατρικές εξετάσεις των ανηλίκων ενεργούνται δωρεάν και περιλαμβάνουν γενικές εξετάσεις, καθώς και κάθε ειδικότερη εξέταση κατά την κρίση του αρμόδιου ιατρού για την έκδοση της ιατρικής πιστοποίησης.
– Με το σφραγισμένο -θεωρημένο βιβλιάριο, επιστρέφει ο ανήλικος στην επιθεώρηση εργασίας ώστε να λάβει πρωτόκολλο και να θεωρηθεί επίσημα το βιβλιάριο υγείας του.
– Το βιβλιάριο εργασίας ανηλίκου ισχύει μόνο για τον συγκεκριμένο εργοδότη και μόνο για την εργασία που αναγράφεται και έχει ισχύ για ένα έτος, όπου θα πρέπει να γίνει ανανέωση της θεώρησής του.
Γ) Διαδικασία έκδοσης αριθμό μητρώου ασφαλισμένου (ΑΜΑ) ανηλίκου.
Ο ανήλικος, συνοδευόμενος από τον έναν γονέα ή κηδεμόνα του, προσκομίζει στο υποκατάστημα ΕΦΚΑ της περιοχής του, τα αποδεικτικά έγγραφα για:
1)αριθμό ΑΜΚΑ,
2)ταυτότητα,
3) διαβατήριο και άδεια παραμονής , στην περίπτωση που είναι αλλοδαπός
4) ΑΦΜ,
5) βεβαίωση εργοδότη από την οποία να προκύπτει η ημερομηνία έναρξης απασχόλησης – ασφάλισης
6) υπεύθυνες δηλώσεις γονέων ή κηδεμόνων, εφόσον απαιτούνται,
7) αποδεικτικό διεύθυνσης κατοικίας προς κατάθεση στην υπηρεσία (πχ λογαριασμός ΔΕΚΟ),
8) απλό αποδεικτικό στοιχείο για τον IBAN τραπεζικού λογαριασμού, στον οποίο είναι δικαιούχος.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να προηγείται τηλεφωνική επικοινωνία με το αρμόδιο υποκατάστημα για επιβεβαίωση των απαιτούμενων προσκομιζόμενων εγγράφων και για τον αν η εν λόγω διαδικασία πρέπει να γίνει κατόπιν προγραμματισμένου ραντεβού.
Κυρώσεις
Ο έλεγχος της εφαρμογής των διατάξεων για την εργασία των ανηλίκων ανήκει στην Επιθεώρηση Εργασίας, τα αρμόδια όργανα της οποίας δύνανται να απαγορεύσουν τη συνέχιση της εργασίας του ανηλίκου σε ορισμένη επιχείρηση, όταν απασχολείται σε συνθήκες που δεν διασφαλίζουν τη σωματική ή την ψυχική του υγεία.
Λόγω της ιδιαιτερότητας της απασχόλησης ανηλίκων , θεσπίζονται αυξημένες κυρώσεις σε βάρος του εργοδότη που παραβιάζει διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας που αφορούν ανήλικους, όπως για παράδειγμα η επιβολή προστίμου 3.000 έως 4.000 ευρώ από την αρμόδια κατά τόπο Επιθεώρηση Εργασίας και η επιβολή ποινικών και διοικητικών κυρώσεων προς τον εργοδότη ή τον εκπρόσωπό του βάσει των διατάξεων του άρθρου 67 του ν. 3850/2010 με την επιφύλαξη εφαρμογής άλλων ποινικών διατάξεων.
